Монголын экспортын мэдээлэл 2024-д Монголын гол экспортын дүн шинжилгээ нь тус улсын худалдааг хөдөлгөж буй томоохон түүхий эдийг харуулжээ. Нэмж дурдахад Худалдааны түншүүдийг судлах нь Монгол Улс эдийн засгийн үйл ажиллагаагаа сайжруулахын тулд нэн чухал харилцааг харуулж байна. Mongolia Trade Data Insights-д анхаарлаа хандуулснаар Монголын зах зээлийн чиг хандлага, боломж, сорилтод гэрэл гэгээ тусгаж, иж бүрэн хэтийн төлөвийг олж авдаг. Энэ нийтлэлд бид Монголын экспортын мэдээллийг 2024-25 онд Монголын шилдэг экспорт, худалдааны түншүүдийн хамт авч үзэх бөгөөд Монголын худалдааны мэдээлэлд гол анхаарлаа хандуулах болно.
Монгол Экспортын чадавх, нийт гадаад худалдаа
- Монгол Улсын 2024 онд гадаад худалдааны нийт эргэлт нь ойролцоогоор 27.4 тэрбум ам.доллар хүрсэн ба энэ нь 2023 онтой харьцуулахад 12.3 %-иар өссөн гэж.
- Монгол Өгөгдлийг экспортлох Улсын Экспортын мэдээлэл болон Монгол Улсын Гаалийн мэдээгээр Монгол Улс 2024 онд 15.8 тэрбум ам.долларын бараа бүтээгдэхүүн экспортолсон нь өмнөх оныхоос 4%-иар өссөн үзүүлэлт юм.
- Экспорт нь импортыг 4.1 тэрбум ам.доллароор давж, ашигтай худалдааны тэнцэлтэй байжээ .
- 2024 оны эхний сард нийт эргэлт 2.26 тэрбум ам.доллар болж, экспорт нь 1.32 тэрбум, импорт нь 0.94 тэрбум ам.долларт хүрч, жилийн өмнөхийнхөөс экспорт 22.7 %, импорт 35.8 %-иар өссөн байна .
Дүгнэлт: Монгол Улс экспортын өндөр өсөлттэй, ашигтай худалдааны тэнцэлтэй 2024 онтой нүүр тулжээ.
Монголын шилдэг 10 экспорт: Монгол Улс HS кодоор экспорт хийдэг
Монгол улсын экспортын хамгийн том бүтээгдэхүүн нь уул уурхай, байгалийн баялгаас хараат байдгийг харуулж байна. Монгол Улсын HS кодоор ангилсан шилдэг 10 экспортын бүтээгдэхүүн нь эдийн засгийн давуу талуудын амин чухал тусгал юм. Монгол Улсын экспортын тэргүүлэх бүтээгдэхүүн буюу Монгол Улсын экспортын гол бүтээгдэхүүнд хүдэр, ундаа, малын гаралтай бүтээгдэхүүн багтаж байгаа нь тус улсын байгалийн баялаг, газар тариалангийн чадавхийг харуулж байна. Эдгээр гол экспорт нь үндэсний орлогод ихээхэн хувь нэмэр оруулж, Монгол Улсын дэлхийн худалдааны гол суурийн бүрдүүлдэг. Одоо Монгол Улс юу экспортолдог вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Монгол Улсын экспортын статистик болон HS кодоор Монгол Улсын экспортын мэдээгээр 2024 онд Монгол Улсын эхний 10 экспортын жагсаалтад:
1. Ашигт малтмалын түлш, тос (HS Code 27): 57.26% (9.02 тэрбум доллар)
2. Хүдэр, шаар, үнс (HS Code 26): 28.06% (4.42 тэрбум доллар)
3. Үнэт чулуу, металл (HS Code 71): 5.79% (912.49 сая доллар)
4. Ноос (HS Code 51): 2.31% (363.58 сая доллар)
5. Давс, хүхэр, шохой, цемент (HS Code 25): 2.02% (318.81 сая доллар)
6. Мах ба хүнсний махан бүтээгдэхүүн (HS Code 02): 1.11% (174.98 сая доллар)
7. Зэс ба түүнээс хийсэн бүтээгдэхүүн (HS Code 74): 0.81% (127.65 сая доллар)
8. Мах, загасны бэлдмэл (HS Code 16): 0.59% (93.56 сая доллар)
9. Нисэх онгоц, сансрын хөлөг ба тэдгээрийн эд анги (HS Code 88): 0.33% (51.27 сая доллар)
10. Тосон үр, тослог жимс (HS Code 12): 0.29% (45.23 сая доллар)
Дүгнэлт: Экспортын гол хөдөлгөгч хүч нь нүүрс, зэс, алт гэсэн гурван түүхий эд юм.
Монгол Улсын экспортын гол түншүүд: Монгол улсын экспортыг улсаар
Монголын экспортын эдийн засаг бүс нутгийн хүчирхэг гүрэн, тэр дундаа Хятад улстай нягт холбоотой. Гэсэн хэдий ч бусад улс орнууд ч худалдааны хүчтэй түнш болж байна. Монголын экспортын шилдэг 10 түнш нь эдийн засагт нь чухал үүрэг гүйцэтгэж, худалдааны ерөнхий төлөв байдалд ихээхэн хувь нэмэр оруулдаг. Монгол Улсын экспортыг улс орнуудын мэдээллээр авч үзвэл экспортын гол түншүүдэд Хятад, Орос, АНУ зэрэг улсууд багтаж байна. Монгол Улсын экспортын 2024 оны экспортын мэдээ болон Монголын худалдааны мэдээгээр Монголын экспортын шилдэг 10 түнш нь:
1. Хятад: 91.4% (14.40 тэрбум ам.доллар)
2. Швейцарь: 4.7% (744.97 сая ам.доллар)
3. АНУ: 1.1% (166.39 сая ам.доллар)
4. Орос: 0.5% (82.32 сая ам.доллар)
5. Иран: 0.5% (80 сая ам.доллар)
6. Итали: 0,4% (59,63 сая ам.доллар)
7. Өмнөд Солонгос: 0,3% (52,56 сая ам.доллар)
8. Нигер: 0,2% (34,03 сая ам.доллар)
9. Франц: 0,1% (20,34 сая ам.доллар)
10. Хонг Конг: 0.1% (14.30 сая ам.доллар)
Дүгнэлт: Монголын экспорт Хятад, Орос руу төвлөрч, импортоо төрөлжүүлэх шаардлагатай байгааг харуулжээ.
Экспорт болон импортоор тэнцвэргүй байдал ба гадаад найрлага
- 2024 онд экспорт нь импортоо 4.1 тэрбум ам.доллароор давсан .
- ВЭБ–ээс харахад (TradingEconomics): экспорт 15.5 тэрбум болж 2023 онд 15.18 тэрбум байсан, импортоо даруй 9.25 тэрбумд хүргэж, худалдааны ашиг нэмэгдсэн .
Дүгнэлт: Ашигтай худалдаа хүндрэлгүй хүчин зүйл болсон ч импортын хамаарал, төрөлжилт шаардлагтай хэвээр байна.
Монголын экспортын судалгаа 2024: Бараа бүтээгдэхүүн давамгайлсан экспорт: Эдийн засгийн сорилт ба боломжууд
- Нүүрс: Таван Толгой зэрэг уурхайнууд Хятадад нүүрсний экспортын дэд бүтэц, төмөр замын шинэчлэлд тулгуурлана. Гашуунсухайт–Ганцмод зам нь 2025 онд ашиглалтад орж чадавх нэмэгдэнэ .
- Зэс–алт: Оюу Толгой төсөл нь 2023 онд бүтцийн тохиролцоотой, зэс экспорт 2023 оноос огцом өсөх нөхцөл бүрдсэн .
- Cashmere (ноолуур): Гоби Ноолуур компани дэлхийн зах зээлд Монголын ноолуурын пропорцыг дахин харуулж байна – жилд 1 200 тонн ноолуураас 500 000 орчим бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ .
Дүгнэлт: Түүхий эд давамгайлал нь урт хугацааны эрсдэл үүсгэж байгаа ч нэмүү өртөг шингээсэн процесс, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд шилжилт хийх боломжийг харуулж байна.
Монголын Экспортын төрөлжилт ба олон улсын шинэ чиглэлүүд
- Коксын нүүрс: Энэтхэг нь Монгол Улсаас нүүрс туршилтын хэмжээгээр 2024 оны 7 сард импортолж эхэллээ . Энэ нь олон зах зээлд Монгол нүүрс нийлүүлэх шинэ түүчээ боллоо.
- Цөмийн эрчим хүч: Францын Orano компаний хамтын ажиллагаа нь Зуувч‑Овоо Ураны уурхайг хөгжүүлэх боломж бий болгож, цөмийн эрчим хүчний салбарт экспортын шинэ боломжуудыг нээж байна.
Дүгнэлт: Түүхий эд төвтэй экспорт нь явсаар төрөлжиж, олон улсын шинэ зах зээлд нэвтрэх давуу талыг үүсгэж байна.
Засгийн бодлого, дэд бүтэц, хөгжлийн стратегийн нөлөө
- Гашуунсухайт–Ганцмод төмөр зам: Одоо баригдаж буй, 2030 он гэхэд нүүрсний тээвэрийг жилд 30 сая тонноор нэмэгдүүлэх боломжтой .
- Дорнод–Сайншанд хоолой: Д crude нефть дамжуулах 530 км хоолойг 2025‑д дуусгана, дотоод түүхий нефть боловсруулах чадавхыг нэмнэ.
- Чингис сан: Уурхайн орлогоос иргэдэд ашиг хүртээх зорилготой 2024 онд батлагдсан Үндэсний хөрөнгө оруулалтын сан .
Дүгнэлт: Инфраструктур, стратегийн сангийн үйл ажиллагаа нь экспортын үр ашгийг дээшлүүлэх дэд бүтцийн суурь тавина.
Эрсдэл, сул талууд
- Хятад руу хэт дайрч экспорт: Экспортын 90%-иас илүү нь Хятад руу чиглэдэг нь нэг улсанд хэт хамаарах эрсдэл бий .
- Нөхөн сэргэхүйц бүтээгдэхүүний хомсдол: Ноолуур, боловсруулсан бүтээгдэхүүнд бага өнцөглөхөд, зах зээлээс гажих нөхцөл байдаг.
- Импортоос хамаарал: Дотоод эдийн засаг, үйлдвэржилтийг нэмэгдүүлж, импортыг бууруулах шаардлагатай.
Ирээдүй: Хөгжлийн чиглэл ба боломжууд
- Хоёрдогч болон нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн: Ноолуур болон металлыг инженерчлэх, боловсруулалтын чиглэл рүү тэмүүлэх нь экспортын хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ.
- Зохистой төрөлжилт: Энэтхэг, Европ, АНУ‑тай хуримтлуулан түншлэлийг өргөжүүлэн, нийлүүлэлтийн янз бүрийн замыг бий болгох шаардлагатай.
- Технологи, инновацийн дэд бүтэц: Нүүрсний аюулгүй тээвэр, ухаалаг уурхайжилт, цахим худалдааг хөгжүүлэх нь экспортын өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлнэ.
Эцсийн дүгнэлт
Монгол Улсын 2024 оны экспортын статистик нь:
- Экспорт 27.4 тэрбумд хүрч, ашигтай худалдааны тэнцэлтэй;
- Нүүрс, зэс, алт бол гол экспортлох бүтээгдэхүүн;
- Экспортын хэт хамаарал Хятад, Орос руу байгаа ч Энэтхэг, Франц зэрэг шинэ зах зээлд нэвтрэх эрчмийг харуулж байна;
- Засгийн дэд бүтэц, сангийн бодлого зохистой гарвал экспортын үр ашиг, төрөлжилтийг сайжруулан болно.
Монгол Улс түүхий эдээр түшиглэсэн ч 2024 оноос экспортын баазаа төрөлжүүлж, өргөжүүлж эхэлсэн. Гэхдээ дотооддоо боловсруулалт хийх, илүү олон зах зээлд гаргах, технологи, дэд бүтцийг бэхжүүлэх шаардлага бий.Дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг Монгол импорт-экспортын өгөгдөл хүсвэл info@tradeimex.in хаягаар TradeImeX-тэй холбогдож, өөрийн бизнесийн хэрэгцээнд нийцүүлэн өгөгдлийн сангийн тайланг авах боломжтой.
